Heb ik wat met kerst? Ja, je zou kunnen zeggen van wel. Wij hebben de kerstboom weer in de woonkamer staan. En dit jaar ook een kerststal, omdat we een plekje wilde hebben voor het kindje Jezus. Voor hem was de kerstboom niet een goede plek. Maar ik krijg steeds vaker vragen van christenen die zich afvragen of we een van oorsprong heidens feest moeten vieren. Ze vieren dan Chanoeka ofzo. Of helemaal niets. Hoe zit het eigenlijk?

Heidens

Het begon allemaal met de midwinterfeesten. Oude Germaanse stammen vierden op 21 december dat de dagen langer werden. Met lampen, kaarsen en vuur werd het boze verjaagd en het licht begroet. Het Joelfeest of de winterzonnewende werd overal in Noord-Europa gevierd. Vaak met allerlei cultussen en rituelen, waarbij flink werd gedronken. Van sommige vieringen is bekend dat de eikenboom centraal stond en er zijn zelfs aanwijzingen dat de boom werd versierd met lichtjes.

Ook in het laat Romeinse Rijk (de tijd van Jezus’ geboorte) werd de zonnewende gevierd. Het ‘Dies Natalis Solis Invicti’: de verjaardag van de onoverwinnelijke zon. Dit festival had te maken met een godheid die niet eens typisch Romeins was. Het ging om een zekere Mythras, een duistere Perzische god. Zijn vereerders hadden een complex systeem met rituele maaltijden. De datum van het feest: 25 december.

En oh ja, dat is toevallig ook de geboortedag van een paar andere goden: de Egyptische Osiris en de Griekse Adonis en Dionysus.

Je hoort het al: lichtjes, kaarsjes op tafel, lekker eten en drink, een verlichte boom en iets met religie. Het gebeurt allemaal al eeuwen rond de datum waarop wij kerst vieren.

Tip: lees ook “De kerstboomtraditie die geen Germaanse wortels heeft“. Hierin ds. Matthijs Schuurman over de geschiedenis van de kerstboom en de fictieve Germaanse achtergrond.

Heilig

Wat heeft dat met de geboorte van Jezus te maken, zoals de christenen dat nu vieren? Helemaal niks. De geboorte van Jezus en de midwinterfeesten staan eigenlijk los van elkaar. Waarschijnlijk is Jezus niet eens geboren in de maand december. Toch vieren we de geboorte van Jezus op 25 december, alsof die dag zijn verjaardag is.

Toen de eerste christenen naar West-Europa trokken om te vertellen over hun geloof, waren ze slim genoeg om niet meteen alle oude heidense gebruiken overboord te gooien. In plaats daarvan gebruikten ze het midwinterfeest om te vertellen over het ‘licht der wereld‘ – dat is een term die in de bijbel gebruikt wordt voor Jezus Christus. Het midwinterfeest veranderde in kerst toen de volken in Europa gekerstend (christelijk gemaakt) werden. En dus vieren we tegenwoordig met kerst de verjaardag van Jezus.

Heerlijk

Tja, Kerst kan dan wel een heidense achtergrond hebben, het is een van de weinige momenten dat het Goede Nieuws van Jezus zelfs door de winkelstraten galmt. Serieus, heb je wel eens gekeken naar een paar van die teksten?

Stille nacht, heilige nacht!
Vreed’ en heil wordt gebracht
aan een wereld, verloren in schuld;
Gods belofte wordt heerlijk vervuld.

Meer op “Het evangelie volgens de kerstliedjes“.

Ja, Kerst heeft deels een heidense oorsprong. Maar het is aan jou en mij om de inhoud eraan te geven. Het is niet voor niets dat Kerst symbool staat voor vrede. Daar kan niemand moeite mee hebben, toch? Vrede op aarde!

Ik vind het gewoon HEERlijk. Het kindje Jezus hoort gewoon in de voerbak in de stal. Heb je er moeite mee? Heb je er dan ook moeite mee dat God zich zo zichtbaar en bereikbaar wilde maken? Kwetsbaar, klein, willoos, armoedig, schattig…

Zijn naam is Jezus (Hij die redt), zijn naam is Immanuël (God zal er zijn, met ons), zijn naam is Christus (de gezalfde). Hij is de Koning, maar zo kwetsbaar, zo rusteloos, zo onbegrepen, zo opgejaagd…

Zo wilde God blijkbaar zichtbaar worden, zo wilde hij dat we hem eerst zouden zien. Voor mij is dat een groot mysterie.